- سبد خرید خالی است.
- ادامه خرید
دانستنیهای تمبر و مجموعه داری آن
پست هوایی: حمل نامه از طریق هوا را پست هوایی می نامند. اولین سرویس منظم پست هوایی در سال 1870 میلادی با حمل نامه از پاریس پایتخت فرانسه آغاز شد. پس از محاصره توسط نیروهای آلمانی ، این عمل توسط بالن بر روی خطوط دشمن انجام می شد. اولین تمبر پست هوایی در سال 1917 توسط ایتالیا منتشر شد.
دو بخش کردن: تمبری که توسط دندانه یا برش به دو قسمت تقسیم شده و هر نیمه آن معادل نیمی از ارزش اسمی تمبر اصلی است. تمبرهای که به صورت مجاز و رسمی دو نیم شده اند اغلب در مواقعی که بطور موقت از ارقامی کمبود وجود داشته استفاده می شده اند. تمبرهای که بطور غیر مجاز دو نیم شده اند در بعضی از کشورها و در برخی از دوره ها به تناوب بر روی پاکت استفاده شده اند. تمبرهای دو نیمه معمولا در حالی که بر روی پاکت نامه چسبانده شده و تمبر ابطال شده است جمع آوری می شوند.در برخی موارد بعضی از کشورها اجازه تقسیم یک تمبر به سه یا چهار قسمت را نیز داده اند.
بوکلت یا کتابچه تمبر: کتابچه ای از تمبرهای پستی شامل چند قطعه یا بلوک تمبر که معمولا توسط ورقه های روغنی از هم جدا شده و بوسیله چسب، دوخت یا منگنه داخل جلد مقوایی قرار گرفته اند. اولین بوکلت رسمی دنیا در سال 1895 در کشور لوگزامبورگ منتشر شد.
تمبر خیریه: تمبر نیمه پستی که به تمبر خیریه نیز شناخته می شود، تمبری است که برای جمع آوری پول جهت منظوری خاص مانند امور خیریه منتشر و بالاتر از ارزش پستی و یا قیمت اسمی خود به فروش می رسد. به طور معمول بر روی تمبر دو عدد که توسط علامت + از هم جدا شده اند درج می شود.
تمبر یادبود: تمبر یادبود تمبری است که معمولا برای مناسبتی مهم مانند سالگرد و یا بزرگداشت شخص، رویداد، مکان یا شی ویژه منتشر می شود. موضوع تمبر یادبود معمولا در روی تمبر عنوان می شود. تمبرهای یادبود را می توان در کنار تمبر جاری مورد استفاده پستی قرار داد و آنها معمولا در شمارگان محدود چاپ می شوند.
تمبر پستی یا جاری: تمبر پستی یا جاری از متداولترین انواع تمبرها هستند که معمولا از نظر اندازه کوچکتر از تمبرهای یادگاری می باشند. این تمبرها معمولا در شمارگان زیاد و بیش از یکبار چاپ می شوند. آنها توسط اداره پست برای یک مدت زمان طولانی در معرض فروش قرار می گیرند و طوری طراحی شده اند تا نیازهای پستی روزانه یک کشور را مرتفع کنند. بطور معمول، تمبرهای پستی شامل ارقامی می شوند که نرخ های جاری پستی را پوشش می دهند. این تمبرها همانند تمبرهای یادبود جنبه کلکسیونی نیز دارند.
تمبر ارور: تمبری است که نسبت به نوع اصلی خود دارای اختلاف فاحش غیر عمدی است. و انوع ارورها عبارتند از: نقصان یا اشتباه رنگ، کاغذ، خمیر مایه یا فیلیگران، قاب یا وسط وارو در چاپ چند رنگ، سورشارژ یا روچاپ ناقص یا وارو، دندانه دوبل، عدم وجود دندانه در تمبرهای دندانه دار و غیره. تمبرهای ارور معمولا به مراتب کمیاب تر از تمبر معمولی بوده و نزد مجموعه داران از ارزش بالاتری برخوردارند.
اعلام نظر کارشناسی: بررسی یک تمبر و یا پاکت پستی توسط یک کارشناس برای تعیین اصالت آن را اعلام نظر کارشناسی گویند. به عنوان روشی استاندارد، یک کارشناس، گواهی امضاء شده ای همراه با تصویر تمبر یا پاکت کارشناسی شده صادر می کند.
موارد ساختگی: تمبر، پاکت یا مهر ابطالی که دستکاری و یا جعل شده تا نظر مجموعه داری را به خود جلب کند. در یک مفهوم گسترده، موارد تقلبی شامل تعمیرات، دندانه و چسب مجدد (چسب دوم) زدن تمبرها، و همچنین کشیدن یا نقاشی کردن مهرهای ابطال، ابطال ها یا علامت گذاریهای جعلی و ساختگی است.
باکت نخستین روز انتشار: پاکتی است با تمبر یا تمبرهای بر آن که با مهر ابطالی که تاریخ اولین روز انتشار آن است ممهور شده است. نام دیگر این پاکت، پاکت مهر روز است.
شارنیه: تکه کاغد کوچک مستعطیل شکلی است که بطور معمول یک طرف آن چسب خورده و برای نگهداری تمبر مورد استفاده قرار می گیرد. شایان ذکر است که در گذشته های دور که آلبوم های ریلی کنونی تولید نشده بود از شارنیه برای نگهداری تمبر بر روی برگ های آلبوم استفاده می شد. ارزش تمبرهای قدیمی که دارای شارنیه و یا اثر شارنیه هستند به مراتب کمتر از ارزش تمبرهای بدون شارنیه است.
مگزیموم کارت: حداکثر تطابق بین تمبر، کارت پستال تصویری و مهر ابطال روی آن را مگزیموم کارت گویند. تمبر معمولا به سمت تصویردار کارت چسبیده شده و ممهور می شود. مجموعه داران مگزیموم کارت به دنبال پیدا کردن و یا جور کردن کارت پستال، تمبر و مهر پستی با حداکثر هماهنگی بین آن ها هستند. قوانین فدراسیون بین المللی فیلاتلی (FIP) یاداشت های توضیحی خاصی برای تمبر پستی، کارت پستال تصویری، مهر ابطال، تطابق موضوع، هماهنگی مکان و تطابق آنها دارد.
برگ بلوک مینیاتوری: یک برگ مینیاتوری معمولا بدون علامت های حاشیه ای یا متنی است که عنوان کننده انتشار تمبر در رابطه یا به مناسبت رویدادی ویژه است.
تمبر سالم: تمبر در همان حالت که توسط اداره پست منتشر شده است، یعنی استفاده نشده، سالم و با چسب اصلی کامل (در صورتی که با چسب چاپ شده باشد). البته گذشت زمان، دست به دست شدن، در معرض نور قرار گرفتن و شرایط جوی ممکن است بر تمبر اثر گذار باشد.
استفاده شده یا باطل: تمبر یا ملزومات تمبری که توسط مقامات پستی برای جلوگیری از استفاده مجدد در پست باطل شده است. به طور کلی، تمبر استفاده شده یا باطله به تمبری گفته می شود که مهر ابطالی بر آن خورده و بدون چسب است.
رو چاپ: هر گونه چاپ بر روی طرح اصلی یک تمبر را روچاپ گویند. رو چاپی که ارزش اسمی یک تمبر را تغییر می دهد سورشارژ نامیده می شود.
تمبرهای امانات پستی: تمبرهای ویژه ای که برای پرداخت هزینه حمل یک بسته از طریق سیستم پستی منتشر شده و معمولا به همین نام هم مشخص شده اند.
دندانه: ایجاد سوراخ بین تمبرها برای جدایی آسان آنها از یکدیگر است.
دندانه شمار: مقیاسی است که بر روی فلز، پلاستیک یا مقوا چاپ یا طراحی شده و برای اندازه گیری تعداد سوراخ ها یا دندانه های تمبر در دو سانتی متر است.
فسفر: یک ماده شیمیایی مورد استفاده در تولید تمبر برای فعال سازی ماشین جهت ابطال خودکار تمبر است. ماشین آلات در زیر نور ماوراء بنفش نسبت به فسفر واکنش نشان می دهند.
کسر تمبر: تمبر یا علامتی است که نشان می دهد تمبر نا کافی جهت کرایه پست بر روی پاکت چسبانده شده است. کسر تمبر بطور معمول در اداره دریافت کننده نامه زده می شود و مبلغ کسر آن از گیرنده نامه اخذ می شود.
مهر پستی: هر گونه نشان رسمی پستی را گویند. این اصطلاح بطور معمول و به طور خاص در اشاره به مهرهای ابطالی است که حاوی نام اداره پست مبداء و تاریخ ارسال نامه است.
تمبر های موقتی: به تمبرهای گفته می شود که برای مدت زمانی موقت تا زمانی که تمبرهای معمول در دسترس باشند منتشر می شوند.
تمبرهای مالیه: تمبرهای که برای پیش پرداخت یا پرداخت مالیات های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. تمبرهای مالیه بر روی اسناد رسمی یا کالای تجاری چسبانده می شوند. بر روی برخی از تمبرها، از جمله بسیاری از تمبرهای کشورهای مشترک المنافع بریتانیا، کلمه “کرایه پست و درآمد” به مفهوم استفاده دوگانه عنوان شده است. در برخی موارد، از تمبرهای مالیه بطور موقت به عنوان تمبر پستی استفاده شده است.
برگ یا بلوک یادگاری: برگ یا بلوک یادگاری بطور معمول حاوی یک یا چند تمبر پستی است، که بطور خاص به مناسبت یک رویداد ویژه منتشر می شود و توضیحاتی در حاشیه تمبر دارد که از آن رویداد ویژه نام برده شده است.
نمونه: تمبر و یا ملزومات آن که به منظور شناسایی به کشورهای عضو اتحادیه پستی جهانی و به مطبوعات و تجار تمبری برای معرفی و عمومیت بخشی توزیع می شود. نمونه ها با عنوان “SPECIMEN” یا معادل آن بروی تمبر و اقلام مرتبط روچاپ یا پانچ می شوند تا از تمبرهای اصلی تمیز داده شوند. نمونه ها ی تمبر کمیاب ارزش کمتری از تمبرهای بدون این عنوان دارند. ام نمونه های تمبرهای معمولی ارزش بیشتری دارند.
سورشارژ یا اضافه بها: روچاپی که ارزش اسمی یک تمبر را یا تغییر و یا تصریح می کند.
روش های به کار گرفته شده برای سورشارژ تمبر:
اول: به همان ترتیبی که تمبر قبلا چاپ شده است آن را سور شارژ می کنند و چه بسا با همان دستگاه چاپ.
دوم: تمبر را با مهر مخصوص و با دست سورشارژ می کنند .
سوم: با قلم و مرکب و با دست روی تمبر مینویسد.
T: مخفف عبارت فرانسوی “Taxe” است. مهر “”T بر روی یک تمبر نمایانگر این است که از تمبر فوق بعنوان تمبر “کسر تمبر” استفاده شده است. این مهر بر روی یک پاکت پستی بیانگر آن است که مبلغ کسر تمبر گرفته شده است. چندین کشور تمبرهای معمولی را با حرف “”T پانچ کرده و از آنها بعنوان “کسر تمبر” استفاده کرده اند.
سر و ته یا تتبش: این کلمه واژه ای است فرانسوی به مفهوم “سر تا ته”. یعنی دو یا چند تمبر از هم جدا نشده که یکی از آنها در ارتباط با دیگری معکوس است.
اتحادیه پستی جهانی: سازمانی بین المللی که در سال 1874در شهر برن، سوئیس برای تنظیم و استاندارد استفاده از پست و به منظور تسهیل جا به جایی مرسولات پستی بین کشورهای عضو شکل گرفت. امروزه، بیشتر کشورهای جهان عضو اتحادیه پستی جهانی هستند.
خمیر مایه، فیلیگران یا واترمارک: نازک شدن عمدی کاغذ در زمان تولید آن، برای تولید یک الگوی نیمه شفاف است. فیلیگران به تناوب در کاغذ مورد اسفاده برای چاپ تمبر استفاده می شود.
پاکت تمبردار: پاکت تمبردار به پاکتی گفته می شود که طرح تمبر توسط شرکت پست از قبل بر روی آن چاپ شده باشد. از این پاکت ها برای ارسال نامه های عادی شهری و بین شهری استفاده می شود و درصورتیکه نامه ها اضافه وزن نداشته باشند نیازی به چسباندن تمبر بر روی پاکت ها نیست.
تمبر تلگراف: در گذشته و زمانیکه ارسال و دریافت تلگراف مرسوم بود، اغلب کشورها تمبرهایی برای دریافت هزینه های تلگراف چاپ و به مصرف می رساندند.
تمبرهای محلی: این تمبرها را برای مصارف پست شهری و یا ارسال نامه به حومه های شهر تهیه می کردند و تنها مصرف محلی داشته است.
تمبرهای دو قیمتی: در مواقعی که رویدادهای اجتماعی و حدوث وقایع غیرقابل پیش بینی دولت را از نظر مالی در تنگنا قرار می دهد، دولت ناگزیر از مخارجی می شود که به طور فوق العاده گریبانگیر بودجه مملکت شده است لذا به منظور تامین قسمتی از این مخارج اقدام به چاپ تمبرهایی با دو قیمت می کند که به صورت به اضافه (+) بر روی تمبر دیده می شود. رقم اول از سمت چپ اینگونه تمبرها موبوط به هزینه پستی و رقم دست راستی به عنوان کمک بلاعوض مردم می باشد. البته گاهی نیز به کمک سورشارژ قیمت اصلی تمبر را کمی بالا می برند و مبلغ اضافی را برای امر مورد نظر اختصاص می دهند.
تمبرهای اشغالی: تمبرهایی است که به وسیله کشور فاتح و یا اشغالگر که تمام یا قسمتی از کشوری دیگر را اشغال نظامی کرده است برای مصرف پستی مردم نقاطی که در اشغال دارد منتشر می شود. و یا اینکه به طور معمول تمبرهای موجود در پست نقاط اشغالی را روچاپ کرده و به مصرف می رسانند. همچنان که انگلیسی ها به دنبال یک توطئه سیاسی در جریان جنگ جهانی اول توانستند به طور موقت بوشهر را اشغال نظامی کنند و تمبرهای احمدی کوچک و تاج گذاری احمدشاه، موجود در اداره پست را روچاپ کردند که به مدت هفتاد روز در پست مورد استفاده قرار گرفت.
تمبرهای متفرقه: در هر کشوری به مقتضای مسئولیت های اجرایی پست و سنت های فرهنگی، تمبرهای متفرقه ویژه ای یافت می شود که اغلب آن ها مخصوص خود آن کشور بوده و نظیر آن کمتر در کشورهای دیگر ملاحظه شده است. مهمترین نمونه این تمبرها در ایران تمبرها ی خیریه است که در فاصله سال های بعد از جنگ جهانی اول به عنوان تمبرهای خیریه رشت و تهران و تبریز و خوی و غیره به منظور کمک به بینوایان این شهرها چاپ و در همان شهرها به مصرف پست رسید. بعدها پس از تشکیل جمعیت شیر و خورشید سرخ از سال 1331 شمسی تمبر خیریه ای به مبلغ نیم ریال چاپ و به نامه های سفارشی الصاق گردید. و از آن به بعد از این تمبرها با قیمت های مختلف چاپ و مورد استفاده در قسمت پست، تلگراف، امانات و غیره قرار گرفته است که وجوه دریافتی به حساب شیر و خورشید سرخ واریز می شد.
تمبرهای قلب: در گذشته که اطلاعات راجع به تمبر مختصر بوده و گردآورندگان تمبر به جزئیات تمبرشناسی واقف نبودند، زمانی که یک سری تمبر و یا یک قطعه از آن سری قیمت فوق العاده زیادی پیدا می کرد، سودجویان غیر مسئول دست به کار می شدند و اقدام به تهیه کلیشه از روی آن تمبر کرده و آن را چاپ و به فروش می رسانیدند. در آن زمان عده ای معدود متوجه می شدند ولی بعدها موضوع دستگیر بسیاری از گردآورندگان تمبر شده بود که این تمبرها تقلبی است .
تمبرهای قلب چون با فاصله زمانی نسبت به تاریخ انتشار تمبر اصلی تهیه می گردد از لحاظ جنس کاغذ و چسب و رنگ تمبر و طرز چیده شدن حروف روی تمبر و سایر موارد با تمبر اصلی اختلاف دارد. برای تشخیص اصل از بدل باید به متخصصین تمبرشناس مراجعه کرد و تایید آن ها را گرفت.
تمبرشناسان خبره برای این منظور و برای تائید اصالت یک تمبر از یک مهر کوچک که در حکم امضای آنها است استفاده و آن را بر پشت تمبر می زنند و یا اینکه برای تایید اصالت تمبر فوق برگه تایپ شده ای با مشخصات و تصویر آن تمبر همراه با امضاء و مهر برجسته خود می دهند که چنین تمبری را تایید شده می گویند.
تمبرهای مخدوش: تمبرهایی هستند که به نحوی از انحا دستکاری شده باشند تا آنها را با قیمت بالاتر به فروش برسانند. این تمبرها ممکن است به کمک مواد شیمیایی تغییر رنگ داده شده، دندانه مجدد زده شده و یا اینکه دندانه انها را بریده باشند تا به عنوان تمبر بی دندانه عرضه کنند و امثال آن …
سری: تمبر به هر مناسبتی که انتشار یابد ممکن است از یک، دو، سه و یا چندین قطعه تشکیل شده باشد. به هرحال تمبر چه در یک قطعه و یا چندین قطعه منتشر شود آن را یک سری می گویند.
اعتبار پستی تمبر: تمبر جزء اوراق بهادار دولتی و به منزله سندی است که دولت در مقابل تعهد حمل محموله های پستی آن را می فروشد. بدین جهت طبق قانون اساسی و مدنی اعتبار آن نامحدود و جز در مقابل پرداخت بهای آن بی اعتبار نخواهد شد. هر تمبری که باطل شد اعتبار پستی خود را از دست می دهد.
در آغاز برای باطل کردن تمبر، خطی با دست روی آن می کشیدند. بعدها مهرهای مخصوص تهیه گردید که روی تمبرها میزدند و امروزه اغلب این کار را با ماشین انجام می دهند. تمبر باطل شده اگرچه ارزش پستی خود را از دست داده است ولی بدان معنی نیست که ارزش گردآوری نداشته باشد. بسیاری از مجموعه های تمبرهای باطل شده در دنیا توسط علاقمندان گردآوری شده است که امروزه از با ارزشترین مجموعه های تمبر جهان هستند.
